Εξαιρετική αποδείχτηκε για μια ακόμη φορά η ιδέα των Ημερών Ρεθύμνου 2019 να επεκταθούν από την Παλιά Πόλη στην ύπαιθρο του νομού Ρεθύμνης. Μετά τον περίπατο στις Μαργαρίτες, τον περασμένο Οκτώβριο, με ξεναγό τον Γιώργο Δαλαμβέλα, ήρθε την περασμένη Κυριακή η σειρά των Κατωμεριών.
Μετά από αναβολή μιας εβδομάδας, εξαιτίας των κακών καιρικών συνθηκών που επικράτησαν, την Κυριακή 7 Απριλίου οι Ρεθεμνιώτες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά τη φύση, τον πολιτισμό και τη φιλοξενία τριών χωριών, που αποτελούν από μόνα τους μια ανθρωπογεωγραφική ενότητα. Πρόκειται για την Αμνάτο, τα Καψαλιανά και τον Πίκρη. Στον περίπατο συμμετείχαν συνολικά περισσότεροι από 70 ενδιαφερόμενοι, από το Ρέθυμνο, τα Χανιά και περιφερειακούς οικισμούς των τριών χωριών (Σκουλούφια, Πίκρης κ.ά.). Μέχρι το τέλος της περιήγησης, το απόγευμα της Κυριακής, άντεξαν λίγο περισσότεροι από 40, οι οποίοι όμως είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν έναν ατμοσφαιρικό Πίκρη, με ψιλόβροχο και με τον Αρκαδιώτη ποταμό να κάνει αισθητή την παρουσία του με τον ήχο των νερών του.
Το ξεκίνημα στην Αμνάτο έγινε από το Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης, όπου τους περιηγούμενους υποδέχτηκαν ο υπεύθυνος εκπαιδευτικών προγραμμάτων Γιώργος Κανακάκης και ο επιμελητής του Χάρης Στρατιδάκης. Αφού ξεναγήθηκαν στους χώρους του, έβγαλαν αναμνηστική φωτογραφία στο πέτρινο αμφιθέατρο και υποσχέθηκαν να γίνουν κι αυτοί εθελοντές του Μουσείου, με τον τρόπο του ο καθένας. Στη συνέχεια επισκέφτηκαν τον ανδριάντα της Δασκαλοχαρίκλειας, την μεσαιωνική πορτάρα της οικογένειας Sanguinazzo, την εκκλησία «των καθολικών καλογράδων» της Αγίας Μαρίνας, την πλατεία του Βελανιδέ, τον φρυκτωριακό πύργο, τα ερείπια του τζαμιού και του μιναρέ, την Ζωοδόχο Πηγή, τα ερείπια του ελληνικού σχολείου του χωριού και σα υπολείμματα της επισκοπικής εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη. Κι ακόμη επόπτευσαν τον αξιόλογο αρχαιολογικό χώρο των Περισακιών, ο οποίος όμως έχει σήμερα σχεδόν εξαφανιστεί, και φιλοξενήθηκαν στο Στέκι από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αμνάτου, με τα αναψυκτικά και την τσικουδιά του, τα πλούσια κεράσματα που προσέφερε το Σχολικό Μουσείο και τα λικέρ της ταβέρνας «Το Καπηλειό».
Εκεί παρακολούθησαν μια αναλυτική προβολή, που περιλάμβανε μεταξύ άλλων αξιοθέατα που δεν είχαν τον χρόνο να επισκεφθούν, ενώ η κυρία Μαρίνα Κανακάκη τους γοήτευσε, μιλώντας για το κοριτσάκι που επέζησε της ολοκαύτωσης, την χωριανή της Ελένη Λουκάκη-Σφακιανάκη, αλλά και για τον προπάππου της Κανάκη Κανακάκη, και τις διηγήσεις του από την πολιορκία του Αρκαδιού και την κατοπινή αιχμαλωσία.
Εν τω μεταξύ ο καιρός βάρυνε και στα υψώματα εμφανίστηκε ομίχλη, ενώ άρχισαν να πέφτουν και οι πρώτες ψιχάλες, οπότε αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί με αυτοκίνητα η μετακίνηση προς τα δύο επόμενα χωριά. Οι στάσεις περιήγησης, κατά μήκος του όμορφου φαραγγιού των Καψαλιανών, έγιναν στον παλιότερα σπηλαιώδη ναό του Αγίου Αντωνίου και στην Παναγία την Γαλατού, με το έθιμο του τριψίματος του στήθους με «σπηλαιόγαλα» από τις λεχώνες που δεν κατέβαζαν γάλα. Οι γυναίκες αυτές φρόντιζαν επίσης να κρεμούν κλωστίτσες από τις φασκιές των νεογέννητων παιδιών τους στη διπλανή δάφνη και στη βραχοσκεπή, που σήμερα βρίσκεται εγκιβωτισμένη στο ιερό της ομώνυμης εκκλησίας. Ακολούθησε στάση στον ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου των Καψαλιανών, όπου τους εκδρομείς φιλοδώρησε με παραδοσιακό κέρασμα η Κούλα Μαράκη.
Σειρά, μετά από ελαφριά βροχή, είχε ο πανέμορφος Πίκρης. Σε αντίθεση με το δίστιχο, που συμβουλεύει «Απού ’χει θηλυκό παιδί, στου Πίκρη μην το δώσει, γιατί βραδιάζει ογλήγορις, κι αργεί να ξημερώσει», οι περιπατητές δήλωσαν ότι θα μπορούσαν με ευχαρίστηση να ζήσουν στο όμορφο αυτό χωριό, στο οποίο ξεναγήθηκαν από τον ακούραστο Κώστα Μπιρικάκη. Επισκέφτηκαν τον ναό της Αγίας Παρασκευής, με το ονομαστό στην περιοχή πανηγύρι του και την αγροτική έπαυλη της οικογένειας Clodio. Όπως είναι γνωστό, η άλλη της έπαυλη βρίσκεται στο Χρωμοναστήρι και σήμερα στεγάζει το Στρατιωτικό Μουσείο, ενώ η αστική κατοικία της οικογένειας είναι εκείνη που στεγάζει το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης και το παρακείμενο εργαστήριο φύλλου-κανταϊφιού.
Όλοι οι περιηγητές εντυπωσιάστηκαν από το μεγαλοπρεπές αναγεννησιακό θύρωμα της βίλας, ενώ είχαν τη χαρά να περάσουν κάτω από αρκετά θολωτά διαβατικά, όχι όμως και από εκείνο της βίλας Clodio, που κατέρρευσε το έτος 2013. Ακολούθησε η ξενάγηση στο πρώτο και στο δεύτερο σχολείο του οικισμού, του έτους 1922, στη κατοικία του ήρωα Αδάμ Παπαδάκη και στην κοίτη του Αρκαδιώτη ποταμού, που στις 25 του περασμένου Φεβρουαρίου φοβέρισε τους λιγοστούς κατοίκους που απέμειναν στον Πίκρη.
Ο ανοιξιάτικος περίπατος των Ημερών Ρεθύμνου έληξε με προβολή διαφανειών για το χωριό και το Αρκαδιώτικο φαράγγι και με αβραμιαία φιλοξενία του Κώστα Μπιρικάκη στην ταβέρνα του, η οποία διανθίστηκε και με ομιλία για τα μεσαιωνικά μνημεία του Πίκρη.
Ο Σύλλογος Κατοίκων Παλιάς Πόλης και το Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης ευχαριστούν θερμά τον εφημέριο των τριών οικισμών Μανόλη Πολυχρονάκη, που τους συνόδευσε σε όλη τη διάρκεια του περιπάτου, ξεναγώντας τους στα πολυάριθμα θρησκευτικά μνημεία της ενορίας του, καθώς και τον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Αμνάτου Βασίλη Βαμβακά, που τους προϋπάντησε στην Αμνάτο και τους συνόδευσε μέχρι και τον Πίκρη. Ευχαριστούν επίσης την Αγγελική Βλαχοπούλου που επιμελήθηκε το φυλλάδιο που μοιράστηκε στους συμμετέχοντες και την εφημερίδα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» που τους το έκανε χορηγία, όπως και τον εθελοντή φωτογράφο της εκδρομής Γιώργο Καλούδη. Ευχαριστούν τέλος από καρδιάς το ζεύγος Κώστα και Κωνσταντίνας Μπιρικάκη και την οικογένεια της κόρης τους, που τους δεξιώθηκαν στο υποστατικό τους και απέδειξαν ότι η παράδοση της φιλοξενίας στην Κρήτη παραμένει ζωντανή και δυνατή.
