Τι ορίζει ο εκλογικός νόμος και η ιστορία της «λίστας»
Με λίστα υποψηφίων αναμένεται να διεξαχθούν οι βουλευτικές εκλογές, στην πιθανότητα που αυτές προκηρυχθούν και πραγματοποιηθούν πριν την πάροδο του 2013, καθώς δε θα έχει παρέλθει το προβλεπόμενο 18μηνο από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές (συμπληρώνεται το Δεκέμβριο του 2013). Επειδή τα σενάρια -βατά ή θεωρίες- δίνουν και παίρνουν για το ενδεχόμενο εκλογών σε σύντομο διάστημα και με τη φράση «η κυβέρνηση δε βγάζει το φθινόπωρο» να κυκλοφορεί δεόντως, οφείλουμε να δούμε τι ισχύει στην περίπτωση που προκηρυχθούν εκλογές στον παρόν έτος. Υπενθυμίζουμε ότι οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν τον Ιούνιο του 2012 με τη μέθοδο της λίστας, ένα μήνα και κάτι, μετά τις εκλογές της 5ης Μαΐου του 2012, από όπου δεν προέκυψε αυτοδύναμο πρώτο κόμμα.
Όπως ανέφερε στην εφημερίδα μας, ο συνεργάτης μας Κωνσταντίνος Ν. Κατσανέβας, Δικηγόρος Ρεθύμνου & υπ. Διδάκτορας Νομικής Αθηνών, ο εκλογικός νόμος περιέχει την πρόβλεψη ότι εφόσον επαναπροκηρυχτούν εκλογές μέσα σε δέκα οκτώ μήνες από τις προηγούμενες, τότε αυτές θα γίνουν με δεσμευμένη λίστα υποψηφίων όπως έγιναν οι εκλογές του 1985. «Οι προηγούμενες εκλογές στην Ελλάδα έλαβαν χώρα τον Ιούνιου του 2012, οπότε και το 18μηνο, που απαιτεί ο νόμος να έχει παρέλθει, συμπληρώνεται το Δεκέμβρη του 2013. Ως εκ τούτου εφόσον προκηρυχτούν πρόωρες εκλογές μέχρι τον Δεκέμβρη του 2013 αυτές θα διεξαχθούν βάσει λίστας υποψηφίων», συμπλήρωσε σχετικά ο κ. Κατσανέβας. Αναλυτικότερα επισήμανε:
«Το ΠΔ 152/1985 στο οποίο και ρητά παραπέμπει ο εκλογικός νόμος στο άρθρο 72 παρ 11 του ΠΔ 26/2012, προβλέπει ότι Βουλευτές εκλέγονται οι πρώτοι κατά σειρά υποψήφιοι, της λίστας του ψηφοδελτίου, όπως θα την καθορίσει το κόμμα ανά εκλογική περιφέρεια, και όχι οι πρώτοι σε σταυρούς προτίμησης. Πρόκειται δηλαδή για μια αντίστοιχη πρόβλεψη της διαδικασίας εκλογής των βουλευτών επικρατείας οι οποίοι και εκλέγονται ανάλογα με το ποσοστό κάθε κόμματος, κατά σειρά, από λίστα υποψηφίων που καταρτίζει κάθε κόμμα».
Η ιστορία της «λίστας»
Στο σημείο αυτό, ο κ. Κατσανέβας επεχείρησε μια συνολική αναδρομή στην ιστορία των εκλογικών αναμετρήσεων με τη μέθοδο της λίστας στη χώρα μας, η οποία παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον:
«Ας θυμηθούμε ότι και οι προηγούμενες εκλογές, αυτές του Ιουνίου του 2012, έγιναν με λίστα υποψηφίων, καθότι ακολούθησαν μετά από ένα μήνα, των εκλογών του Μαΐου του 2012. Συνεπώς θα είναι η τρίτη φορά (αν προκύψουν εκλογές μες στο 2013) στην εκλογική ιστορία του Ελληνικού Κράτους που θα εφαρμοστεί η εκλογή με λίστα, με πρώτη και παρθενική εμφάνιση το 1985, ως νεωτερισμός του Ανδρέα Παπανδρέου. Τον Οκτώβρη του 1982 ο Ανδρέας Παπανδρέου προχωρά στην αλλαγή του εκλογικού νόμου και εισάγει μια καινοτόμο και πρωτοποριακή για τα δεδομένα της εποχής πρόταση: Οι βουλευτές να μη εκλέγονται με σταυρό προτίμησης, αλλά με λίστα του κόμματός τους.
Κατά αυτόν τον τρόπο, οι βουλευτές δεν θα έχουν μόνο μέλημα τους να προωθήσουν το σταυρό και το ρουσφέτι της συνδιαλλαγής, αλλά το κόμμα τους και τις αξίες του. Όπως ο ίδιος ανέφερε, με αυτόν τον τρόπο ‘‘[…] θέλουμε να καταξιώσουμε τον βουλευτή ως εκπρόσωπο του έθνους, να ενισχύσουμε το ρόλο των κομμάτων, να τα υποβοηθήσουμε στη μετεξέλιξή τους σε κόμματα αρχών, να θέσουμε τέρμα στον κομματάρχη και στις προσωπικές διαμάχες..»’’. Μια τέτοια πρόταση φάνταζε αδιανόητη και ριζοσπαστική, μέσα στο βουρκωμένο πολιτικό σύστημα της διαπλοκής και των κομματικών εξαρτήσεων από τους πάσης φύσεως τοπικούς κομματάρχες μετά τον Εμφύλιο.
Όμως στη Βουλή που αναδείχθηκε από τις εκλογές με λίστα του 1985, άλλαξαν μόλις 48 από τους 300 βουλευτές - ο μικρότερος αριθμός από όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις της μεταπολιτευτικής περιόδου. Το εγχείρημα συνεπώς της λίστας ουδέποτε κατάφερε να αλλάξει την εκλογική ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων πολιτικών, οι οποίοι ασμένως το 1989, μόλις 7 χρόνια από την ψήφιση του, το κατάργησαν με ρητή διάταξη. Η πολιτική νομιμοποίηση της πρότασης του ΠΑΣΟΚ το 1982 για εκλογή με λίστα έγκειται στο γεγονός ότι είχαν μόλις προηγηθεί οι ιστορικές εκλογές του 1981 οι οποίες χάρισαν στο ΠΑΣΟΚ μια μεγαλειώδη νίκη με το συντριπτικό ποσοστό του 48,06%. Ήταν επομένως φυσικό μετά από μία αλλαγή στην σκυτάλη των πολιτικών ισορροπιών να έχουμε προτάσεις ρηξικέλευθες και ανανεωτικές, στο κλίμα της ευφορίας και της αλλαγής που επικρατούσε την εποχή εκείνη. Δυστυχώς όμως, οι πολιτικές εξαρτήσεις και η κομματικοποίηση που επακολούθησε, διέψευσαν τις όποιες προσδοκίες και έτσι το εγχείρημα της λίστας ως πρότασης απαγκίστρωσης από το ρουσφέτι και αντικατάστασης του, με τα προτάγματα και τις αξίες ενός κόμματος μπήκε στο ‘‘χρονοντούλαπο της ιστορίας’’, όπως διδακτικά θα έλεγε και ο ηγέτης που το εισήγαγε.
Από το χρονοντούλαπο όμως αυτό ανασύρθηκε εν έτει 2008 από τον τότε Υπουργό Εσωτερικών και Συνταγματολόγο Προκόπη Παυλόπουλο. Έτσι με τον Ν. 3636/2008 επανήλθε σε ισχύ η πρόταση του ΠΑΣΟΚ του 1982 για εκλογές με λίστα, υπό άλλο όμως αυτή την φορά σκεπτικό. Η εκλογή με λίστα θα εφαρμόζεται μόνον εφόσον έχουν προηγηθεί εκλογές στο αμέσως προηγούμενο ολιγόχρονο διάστημα, των 18 μηνών. Ο νέος δικαιολογητικός τους λόγος εδράζεται στο γεγονός ότι έχουν προηγηθεί στο αμέσως προηγούμενο διάστημα Γενικές Εκλογές όπου έχει αποτυπωθεί η βούληση των εκλογέων αλλά για λόγους διαδικαστικούς, μη ύπαρξης απαιτούμενης αυτοδυναμίας για την λειτουργική αποτελεσματικότητα της Βουλής, επαναλαμβάνεται η δήλωση της βούλησης του Λαού.
Συναφώς, δια ‘‘την οικονομία των εκλογών’’, σε περίπτωση επανειλημμένης εντός συντόμου χρόνου, προσφυγής στην λαϊκή ετυμηγορία, ο νομοθέτης προέκρινε ότι θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος έκφρασης της εκλογικής βούλησης. Έτσι από εκλογές ειδικής αντιπροσώπευσης με βάση την αντιπροσωπευτική αρχή και την αρχή της άμεσης ψηφοφορίας, όπου ο εκλογέας ολοκληρώνει την εκλογική του βούληση επιλέγοντας υποψήφιο, έχουμε εκλογές γενικής αντιπροσώπευσης, όπου ο εκλογέας επιλέγει το αντίστοιχο κόμμα, στο οποίο περιλαμβάνεται ipso facto και ο υποψήφιος.
Οι συνθήκες εφαρμογής της ρύθμισης για εκλογή με λίστα συνέτρεξαν τον Ιούνιο του 2012, τέσσερα δηλαδή έτη μετά την εισαγωγή της ρύθμισης από τον Π. Παυλόπουλο. Έτσι για δεύτερη φορά στην εκλογική ιστορία του τόπου εφαρμόστηκε η εκλογή βουλευτών με δεσμευμένη λίστα που κατάρτισε το κόμμα τους. Μάλιστα εφόσον μέχρι τον Δεκέμβρη του 2013 προκηρυχτούν πρόωρες εκλογές, η εκλογή με λίστα θα εφαρμοστεί για τρίτη φορά, επιβεβαιώνοντας ίσως με τον καλύτερο τρόπο ότι σε καιρούς κρίσης και πολιτικής αβεβαιότητας είναι οι ιδέες και τα πολιτικά προτάγματα που πρέπει να αντιμάχονται στον στίβο της κάλπης και όχι οι προσωπικές εξαρτήσεις και οι τοπικοί συσχετισμοί».
