Μια ιδιαίτερα συγκινητική εκδήλωση Μνήμης και Τιμής πραγματοποιήθηκε στην Κρύα Βρύση του Δήμου Αγίου Βασιλείου, αφιερωμένη στις γυναίκες που έμειναν χήρες και μάνες ορφανών μετά το τραγικό γεγονός της 22ας Αυγούστου 1944. Η εκδήλωση, που διοργανώθηκε από τον Δήμο Αγίου Βασιλείου, την Τοπική Κοινότητα Κρύας Βρύσης τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Οι 35 Εθνομάρτυρες και τον Σύλλογο Φίλων Κρητικής Παράδοσης «το Κέδρος», συνοδεύτηκε από τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου στην Νέα Κρύα Βρύση « Κάτω Κρύα Βρύση», αφιερωμένου στις χαροκαμένες γυναίκες του χωριού ,τις γυναίκες που, μέσα στη φρίκη του πολέμου, σήκωσαν στους ώμους τους το βάρος της ορφάνιας, της απώλειας και της αναστήλωσης του τόπου τους. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, φορείς, συλλογικοί εκπρόσωποι, καθώς και πλήθος πολιτών, που με σεβασμό και συγκίνηση απέδωσαν φόρο τιμής στη γυναικεία ψυχή της Κρύας Βρύσης.
Παρόντες στην εκδήλωση εκ μέρους της Περιφέρειας Κρήτης ο Εντεταλμένος Περιφερειακός Σύμβουλος Πολιτικής Προστασίας κ.Μιχάλης Σαρρής, εκ μέρους του Δημάρχου Αγίου Βασιλείου η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού κ. Ευαγγελία Γλαμπεδακη, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Αμαρίου κ. Γαλατιος Μοσχονάς, ο Επικεφαλής της Δημοτικής μειοψηφίας κ. Γεώργιος Αγγελογιαννακης, ο Δημοτικός Σύμβουλος Επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης κ. Θανάσης Χαριτάκης, ο Πρόεδρος της ΤΚ Κρύας Βρύσης κ. Ιωσήφ Βαβουρακης, ο εκπρόσωπος του Στρατού Ξηράς Ταγματάρχης κ. Δημήτριος Κορφιωτης , ο Διοικητής Πυροσβεστικής Ρεθύμνου Πυραρχος κ. Νίκος Ζανιδακης, ο Εκπρόσωπος της Αστυνομικής διεύθυνσης Ρεθύμνου Υπαστυνόμος κ . Σταύρος Μπερνιδακης, ο Εκπρόσωπος του Λιμενικού Σώματος Ανθυποπλοίαρχος κ. Τίτος Βαβουρακης, η Πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ρεθύμνου κ. Γεωργία Μανωλιτση η οποία έλκει την καταγωγή της εκ Μητρός, η Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρύας Βρύσης «οι 35 Εθνομάρτυρες» κ. Μαρία Λαμπάκη, η Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων της Κρητικής Παράδοσης «το Κέδρος» κ. Ειρήνη Λαγουδακη- Χατηρη και Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου η κ. Ελένη Βαβουρακη από Σακτούρια και ο Γεώργιος Λαγουδακης Κρύα Βρύση.
Χαιρετισμούς απέστειλαν ο Υπουργός Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης κ. Ιωάννης Κεφαλογιάννης και ο Βουλευτής Ρεθύμνου του Πασοκ κ. Μανόλης Χνάρης ενώ την εκδήλωση χαιρέτησε ο Περιφερειακός Εντεταλμένος Σύμβουλος Πολιτικής Προστασίας κ. Μιχάλης Σαρρής. Η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Αγίου Βασιλείου, κ. Ευαγγελία Γλαμπεδακη, στον χαιρετισμό της ανέφερε: «Στεκόμαστε με βαθιά συγκίνηση μπροστά σε ένα μνημείο που δεν θυμίζει απλώς το παρελθόν , το φωτίζει! Τιμούμε τις γυναίκες της Κρύας Βρύσης που βίωσαν το ανείπωτο του πολέμου και της καταστροφής. Τις γυναίκες που έχασαν συζύγους, πατέρες, αδέλφια∙ που έμειναν μόνες, μα δεν λύγισαν. Μέσα από τα ερείπια, αυτές οι γυναίκες ύψωσαν ξανά τον τόπο τους, κράτησαν ζωντανό το χωριό και φώτισαν το δρόμο των παιδιών τους. Έγιναν η ψυχή της Κρύας Βρύσης, οι αθόρυβες εργάτριες της ζωής, της μνήμης και της αξιοπρέπειας. Το μνημείο που αποκαλύπτουμε σήμερα δεν είναι απλώς λίθοι και μάρμαρο. Είναι μια υπόκλιση στο μεγαλείο τους. Είναι η φωνή ενός τόπου που αναγνωρίζει, που θυμάται και που δεν ξεχνά. Γιατί η μνήμη των γυναικών αυτών είναι φως και παράδειγμα για όλους μας ,για να θυμόμαστε πως η αληθινή δύναμη βρίσκεται στην καρδιά, στην αγάπη και στην αντοχή της γυναίκας που δεν εγκατέλειψε ποτέ. Ας είναι αυτό το μνημείο αιώνιο σύμβολο τιμής, ευγνωμοσύνης και συνέχειας. Για τις χαροκαμένες, αλλά αγέρωχες γυναίκες της Κρύας Βρύσης. Για τις Μάνες που έθρεψαν ελπίδα μέσα στην ορφάνια. Για τις Γυναίκες που αναστήλωσαν τον τόπο μας, και μαζί του, την ψυχή της Κρήτης». Πολλά συγχαρητήρια στον Σύλλογο Φίλων Κρητικής Παράδοσης και στην πρόεδρο του κ. Ειρήνη Λαγουδακη- Χατηρη και στα Μέλη για την πρωτοβουλία και υλοποίηση του έργου όσο και στον Πρόεδρο κ. Ιωσήφ Βαβουρακη και την πρόεδρο του Συλλόγου κ. Μαρία Λαμπάκη για την οργάνωση και επιμέλεια της εκδήλωσης.
Ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο φιλόλογος και συγγραφέας Γεώργιος Μαυροτσουπακης γέννημα θρέμμα Κρυοβρυσανος που με συγκίνηση τόνισε ότι: Συνεισφορά ύψιστης σημασίας εκείνη των γυναικών που στερήθηκαν τον γιο, τον σύζυγο ή τον αδελφό ,είτε τον πεσόντα στη μάχη είτε μετά από αντιστασιακή πράξη , είτε το θύμα της επιδρομικής εκδικητικής μανίας του κατακτητή . Των γυναικών που απρόσμενα αναγκάστηκαν να σηκώσουν το βάρος της αβάσταχτης απώλειας των δικών τους ανθρώπων, που έχασαν το βασικό στήριγμα της ζωής τους , που εκτός από αυτά βίωσαν συνθήκες υλικής καταστροφής, ανέχειας σχεδόν ολοκληρωτικής και προσφυγιάς τραυματικής . Αυτών που το πένθος τις ακολούθησε στην υπόλοιπη ζωή τους , που μαυροφορέθηκαν , που στην ψυχή τους έμεινε ανεξίτηλα μαύρο το σημάδι της συμφοράς. Σαν και αυτές ήταν οι γυναίκες ,συγγενείς των 164 ολοκαυτωθέντων της 22ας Αυγούστου 1944 στα χωριά του Κέδρους και ανάμεσά τους αυτές των 35 θυμάτων του χωριού μας… Και αυτές τις γυναίκες τιμούμε σήμερα. . Αυτές που και σε αυτόν εδώ τον τόπο, στο χωριό μας ,μέσα στις στάχτες και στα αποκαΐδια, στη στέρηση και στην ανημποριά , στάθηκαν όρθιες και με δύναμη ,αξιοπρέπεια και αξιοσύνη πάλεψαν για να ανθίσει ξανά η ζωή . Που άντεξαν τη θλίψη , τον πόνο και την απελπισία τους και κατάφεραν να επιζήσουν και να συνεχίσουν τον δύσκολο αγώνα της επιβίωσης. Τις γυναίκες που αγωνίστηκαν για να ξαναχτίσουν από το μηδέν το σπιτικό τους και να αναθρέψουν τα παιδιά τους, στο ρόλο του πατέρα και της μάνας. Τις γυναίκες που πάλεψαν σαν άνδρες και γυναίκες συγχρόνως. Αυτές τις μαυροφορεμένες γυναίκες που εδώ ,στην Κρύα Βρύση, στα χωριά του Κέδρους, στη Βιάννο, στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο , στο Κομμένο, σε όλους τους τόπους του μαρτυρίου και της βάρβαρης επιδρομικής επέλασης , παντού σε όλον τον κόσμο , που σήκωσαν και σηκώνουν στους ώμους τους τα ασήκωτα βάρη των «αμαρτιών» των πολέμων.
Στην συνέχεια τον λόγο πήρε η Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Κρητικής Παράδοσης με καταγωγή από Κρύα Βρύση κ. Ειρήνη Λαγουδακη- Χατηρη και πρωτεργάτης της πρωτοβουλίας για την δημιουργία του μνημείου, η οποία μίλησε για την πρωτοβουλία της υλοποίησης, αυτού του έργου:
Αγαπητοί προσκεκλημένοι …..
Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΦΙΛΩΝ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ “ΚΕΔΡΟΣ¨ σας καλωσορίζω στα αποκαλυπτήρια του μνημείου για τις μάνες, αδελφές και χήρες του Ολοκαυτώματος της Κρύας Βρύσης. Το μνημείο που σήμερα γίνονται τα αποκαλυπτήρια ξεκίνησε από μια ιδέα του Συλλόγου μας πριν 4 χρόνια, στις 18/10/2021, τότε που γιορτάσαμε την επέτειο των 200 χρόνων από την εθνική Παλιγγενεσία της πατρίδας μας, με το αφιέρωμα στις ηρωίδες γυναίκες της εποχής της Τουρκοκρατίας και της Κατοχής. Με το σκεπτικό ότι το μνημείο αποτελεί ένα ελάχιστο φόρο τιμής στις χαροκαμένες μάνες , αδελφές και χήρες, του ολοκαυτώματος των χωριών του ΚΕΔΡΟΥΣ, του ολοκαυτώματος της Κρύας Βρύσης. Έτσι σήμερα είμαστε στην ευχάριστη θέση να κάνουμε τα αποκαλυπτήρια. Η προσπάθεια δεν ήταν εύκολη αλλά τα καταφέραμε με την αγάπη, με την αλληλεγγύη και την βοήθεια συνανθρώπων μας και τους είμαστε ευγνώμονες. Είχαμε την αμέριστο συμπαράστασή και βοήθεια του Δημάρχου μας κ. Γιάννη Ταταράκη, του Πρόεδρου της Τοπικής Κοινότητας κ. Σήφη Βαβουράκη, του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρύας Βρύσης «οι 35 Εθνομάρτυρες,” καθώς και των μελών του Διοικητικού μας Συμβουλίου από Κρύα Βρύση και Σακτούρια. Όταν τα λεπτά του Συλλόγου τελείωσαν, είχαμε αρωγούς από τους παραπάνω δωρητές μας για τα οικοδομικά υλικά τον δήμο, για τις πέτρες τον Σήφη Βαβουράκη και το Διοικητικό Συμβούλιο για το κτίσιμο της μάνδρας. Έτσι κατορθώθηκε να τελειώσει μέχρι εδώ το έργο , καθόσον εκκρεμεί ακόμη η επίστρωση του δαπέδου . Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Πρόεδρο της Τοπικής Κοινότητας Σήφη Βαβουράκη, τον ταμία μας Γιώργο Λαγουδάκη που βρήκαν αυτό τον χώρο και που επόπτευσαν όλο το έργο και που χωρίς την παρουσία τους δεν θα είχε τελειώσει. Τέλος ευχαριστούμε τον γλύπτη Χαράλαμπο Νεονάκη για τα όμορφα ανάγλυφα που παριστούν την Μάνα με το μωρό στην αγκαλιά και ένα παιδάκι στο άλλο χέρι και κάτω τις γυναίκες που θρηνούν. Ευχαριστούμε τον Γιώργο Διακουμάκη για την συμβολή του, ευχαριστούμε όλους που συνετέλεσαν στην κατασκευή του. Ευχαριστούμε και όλους εσάς που σήμερα μας τιμάτε με την παρουσία σας . Μετά 81 χρόνια από την αποφράδα εκείνη ημέρα που έγινε η τυχαία εύρεση των οστών των αγνοουμένων του ολοκαυτώματος της Κρύας βρύσης, καταθέτουμε ευλαβικά την μικρή μας προσφορά στην μνήμη των. Το μνημείο αυτό αποτελεί μια ελάχιστη εισφορά στη θυσία και τον αγώνα αυτών των γυναικών, αποτελεί διαρκές σημείο μνήμης , τιμής και ιστορικής αναφοράς στις χαροκαμένες μάνες, αδελφές και χήρες της 22/8/1944. Στην Κρύα Βρύση πριν 81 χρόνια, στις 18 /10 /1944, βρέθηκαν τα οστά των 35 αγνοουμένων ανδρών του χωριού. Μέχρι τότε μια κρυφή ελπίδα τρεμόσβηνε στις καρδιές όλων για επιστροφή των ανθρώπων τους .
Δυστυχώς όμως κείνη την ημέρα έσβησε και η τελευταία ελπίδα επιστροφής των αγνοουμένων και οι γυναίκες του χωριού βρέθηκαν αντιμέτωπες με την οικτρά πραγματικότητα. Κάποιοι, θυμούνται ακόμη τις γοές των γυναικών 81 χρόνια πριν , τις γυναίκες που ζούσαν το δράμα της απώλειας των δικών τους ανθρώπων ,των σπλάχνων τους , των συντρόφων τους . άστεγες, χωρίς κανένα εφόδιο, πρόσφυγες στον ίδιο τους τον τόπο. Όμως πέρα από την στενοχώρια και την λύπη, πέρα από την ανέχεια, πέρα από το σκληρό χειμώνα και όλες τις δυσκολίες κατάφεραν να επιζήσουν. Αγωνίστηκαν να ξαναφτιάξουν σπίτια, να καλλιεργήσουν χωράφια , να ξαναποκτήσουν οικόσιτα ζωντανά και ν΄ αναθρέψουν πάνω από όλα τα ορφανά. Η ποιήτρια Σοφία Σφακιανάκη -Ξενάκη στο ποιήμα της ΜΑΝΑ ΚΑΡΤΕΡΙΑ, λέγει : ¨βύζαινε, δύναμη απ΄τους βράχους .Κουράγιο, απ’ τα αιωνόβια δένδρα. Κι ‘ετρεχε…. Ώρες ατελείωτες, Να ψάχνει τη θάλασσα. Τη γη να σκαλίζει, Λίγο χορτάρι να βρει. Κάποια ρίζα να φέρει . Άστρο του κόσμου. Πηγή καρτερίας . Όντως οι γυναίκες αυτές έζησαν με καρτερία και υπομονή, υπηρέτησαν μόνο το χρέος, χωρίς δικαιώματα, χωρίς απαιτήσεις για τον εαυτό τους, μόνο προσφέροντας, μαυροφορεμένες όπως όριζε το έθιμο, άγνωστες ηρωίδες . Κι εμείς θυμόμαστε άρα υπάρχουμε, γιατί χωρίς μνήμη δεν υπάρχει ζωή και πολιτισμός .Η Κρύα Βρύση τίμησε έτσι, με σεβασμό και ευγνωμοσύνη, τις γυναίκες που στάθηκαν όρθιες μέσα στο σκοτάδι της Ιστορίας και κράτησαν άσβεστη τη φλόγα της ζωής και της ελπίδας. Ας είναι αιωνία η μνήμη τους.
