Την περασμένη Δευτέρα το βραδάκι δεν αναγνωρίσαμε την Πλατεία Μικρασιατών στο υπερυψωμένο τμήμα της που φιλοξενεί πάμπολλες εκδηλώσεις τα Καλοκαίρια.
Το Λύκειο των Ελληνίδων της πόλης μας με μαστοριά και γούστο, το είχε μετατρέψει σε ένα υπέροχο, υψηλής χειροτεχνίας Κρητικό σαλόνι με τα κεντήματα και τις πατανίες του, τα τραπεζάκια και τα υφαντά χαλιά, τον στολισμένο χώρο των μουσικών για την ψυχαγωγία των καλεσμένων και με τον « Κλήδονα» πάνω στο σκαλιστό τραπεζάκι μαζί με το λαΐνι, το κλειδί, το κόκκινο πανί, το υφαντό μπροσώμι και τον βασιλικό, να κυριαρχεί μπροστά-μπροστά.
Κόσμος πολύς και η φωτιά κάτω από την σκηνή έτοιμη ν’ανάψει για να την πηδήξουν άνδρες και γυναίκες, να ευχηθούν για μια καλύτερη χρονιά.
Καλοκαιρινό Ηλιοστάσιο, η μεγαλύτερη σε διάρκεια ημέρα της χρονιάς. Η ατμόσφαιρα ιδιαίτερα φορτισμένη προσφέρεται για προφητείες, μαντέματα και οιωνούς που ερμηνεύονται με επιτυχία. Από τα πανάρχαια χρόνια υπήρχε αυτή η πεποίθηση και οι Αρχαίοι Έλληνες εόρταζαν τον μήνα αυτό που ονόμαζαν Σκυροφοριώνα, από 15 Ιουνίου μέχρι 15 Ιουλίου και που ήταν ο τελευταίος μήνας του έτους, τα Σκυροφόρια, τα Αρρηφόρια και τα Ηλιοστάσια αφιερωμένα στον μειλίχιο Δία, την Αθηνά, την Δήμητρα και Περσεφόνη, την Αφροδίτη, την Έρση κ.α. Είναι η εποχή που τα μεγάλα Μαντεία δίδουν τους χρησμούς.
Στο Βυζάντιο οι Χριστιανοί δίδουν ανάλογη μορφή στις ημέρες αυτές τις οποίες επίσης εορτάζουν με προφητείες, μαντέματα, με τις «Κληδόνες» (ευχές γραμμένες σε ξύλα, χαρτί κ.α. σαν τα ριζικάρικα ), το κάψιμο των αποξηραμένων κλαδιών με καρπούς και λουλούδια που είχαν στα ανώφλια των σπιτιών τους, τις «ειρεσιώνες», από το Φθινόπωρο κ.α. Αφιερώνουν μάλιστα όλες τις εορτές αυτές στον Άη Γιάννη Πρόδρομο, τον Κλήδονα ή Ριζικάρη, ανάβοντας κι αυτοί καθαρτήριες φωτιές που τις πηδούν κάνοντας ευχές και που συμβολίζουν πλέον την φωτιά που άναψε ο βουβός Ζαχαρίας για να αναγγείλει την γέννηση του γιού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Σήμερα το έθιμο αυτό εορτάζεται σε πολλά μέρη της Ελλάδας και έχει επικρατήσει με τις φωτιές, τις ευχές και τις σκωπτικές και πολλές φορές τολμηρότατες μαντινάδες του που δεν παρεξηγούνται διότι είναι λόγια του «Κλήδονα»!
Απόψε η εκδήλωση του Λυκείου των Ελληνίδων Ρεθύμνης που μας θυμίζει και ζωντανεύει το έθιμο αυτό για 60η φορά ( από το 1963 εκτός τα δύο χρόνια της λεγόμενης πανδημίας), ξεκίνησε με την Πρόεδρό του που καλωσόρισε τον κόσμο, Έλληνες και πλήθος τουριστών και που είπε τα εξής:
«Σήμερα σμίξαμε πάλι για να γιορτάσομε το έθιμο του Κλήδονα για μία ακόμη χρονιά και να απολαύσομε τους χορούς και τα τραγούδια των ομάδων του Λυκείου μας. Ευχαριστούμε θερμά τον Δήμο και τις Υπηρεσίες του που μας εξυπηρετούν πάντα όταν το ζητήσομε, την Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου για την ενίσχυσή της, τους δασκάλους του χορού, Λάμπη Νικολουδάκη, Μαρία Παλάση, Γιάννη Ματζοράκη, Δαβιδούλα Δημητρίου και Μιχάλη Χαιρέτη, τους ηθοποιούς μας Γιώργο Ζαφειριάδη, Βασίλη Αντωνίου, Μιχάλη Χαιρέτη, Μάρκο Πελαντάκη, Γιάννη Ματζοράκη, Λάμπη Νικολουδάκη και τον μικρό Αντώνη Νικολουδάκη καθώς και τα κορίτσια που θα ετοιμάσουν τον Κλήδονα με επί κεφαλής την Δαβιδούλα Δημητρίου. Ένα ευχαριστώ και στους μουσικούς: Γιώργο Βρανά στην λύρα, Γιάννη Μιχάλα ,λαούτο-ασκομπαντούρα, Βασίλη Παπαδάκη, λαούτο και Μάρκο Τριπολιτάκη, κρουστά για τους Κρητικούς χορούς και τους: Άρη Συσκάκη, βιολί, Μιχάλη Κώτη, λαούτο και Γιώργο Ζαχαριουδάκη, τσαμπούνα και θαμπιόλια για τους χορούς της Κέας ή Τζιάς και της Λέρου.
Επίσης ευχαριστούμε τον Τίμο Βροντάκη για τον ¨΄Ηχο και το Φωτισμό, όπως και τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό Ρεθύμνου για την Υγειονομική κάλυψη.
Οι τιμητικές διακρίσεις που ακολουθούν αφορούν 4 πρόσωπα των οποίων η συμβολή στην αναπαράσταση του εθίμου του Κλήδονα και όχι μόνον, υπήρξε πολύτιμη και διήρκεσε δεκαετίες. Και οι τέσσερεις είναι κοντά μας σήμερα. Όμως υπήρξαν και άλλοι που εργάστηκαν με φιλότιμο και ανιδιοτέλεια προσφέροντας από το 1963 που ξεκίνησε το Λύκειο να πραγματοποιεί την αναπαράσταση αυτή και που δυστυχώς, έχουν φύγει , όπως οι αείμνηστοι Λευτέρης Κοκκονάς, Παρασκευάς Μενιουδάκης, Τάσος Θεοδωράκης, Χαρίτος Καναβάς, Μανώλης Γερογιάννης, Μανώλης Σπυριδάκης, Νίκη Ροδινού κ.α. που πολύ μας λείπουν και που θα τους θυμόμαστε με αγάπη κι ευγνωμοσύνη».
Ακολούθησε σύντομη αναφορά στην προσφορά του κάθε τιμηθέντος που έλαβε την τιμητική πλακέτα με το δίπλωμα και τον Α΄Τόμο της Ιστορικής πορείας του Λυκείου από το 1917 που ιδρύθηκε μέχρι το 1967… μια μελέτη ,έρευνα και δημιουργία της κ.Μαριέττας Ασημομύτη-Εκκεκάκη, μέλους του Δ.Σ. και Εφόρου Αρχείου του Λυκείου. Οι αποκρίσεις όλων των τιμηθέντων ήταν όλο αγάπη κι ευγνωμοσύνη για το Λύκειο των Ελληνίδων αλλά και για την σκηνοθέτιδα, Έφορο του Καλλιτεχνικού τμήματος, κ.Μαρία Σακκαδάκη-Σακαράκη για την γλυκύτητα και την πολύτιμη διδασκαλία της.
Ο κ.Μάρκος Σαριδάκης ήταν ο πρώτος στον οποίο δόθηκαν οι τιμητικές διακρίσεις από την Αντιπρόεδρο του Σωματείου κ.Άργη Αρχοντάκη, κατόπιν ήταν ο κ.Γιώργος Αποκορωνιωτάκης στον οποίον δόθηκαν από την Γενική Γραμματέα και Έφορο Ιματιοθήκης κ.Χρυσή Δασκαλάκη-Τσουπάκη. Ακολούθησαν ο κ.Κώστας Κοντογιάννης που έλαβε τις διακρίσεις από την Έφορο Χορού κ.Τασούλα Δρανδάκη-Μαρινάκη και ο κ.Μάρκος Πελαντάκης, από την Ταμία, κ.Μάρθα Τριποδιανάκη-Σηφάκη.
Η αναπαράσταση του εθίμου όπως εορταζόταν στο Ρέθυμνο και στα χωριά μέχρι και την δεκαετία του ’60, πάνω σε κείμενο του αείμνηστου Νίκου Ορφανού που το δώρισε, τότε, στο Λύκειο, ξεκίνησε αμέσως μετά, με το άναμμα της φωτιάς.
Μετά από την ολοκλήρωση της προετοιμασίας του «Κλήδονα» ώστε το «αμίλητο νερό» να πάρει τις προφητικές του ιδιότητες, άρχισαν οι Κρητικοί χοροί με μια Σούστα που ξεκίνησε μέσα από τον κόσμο.
Γελαστοί και ευλύγιστοι οι χορευτές, σίγουροι για τα καλοδουλεμένα ζάλα τους και τις συντονισμένες φιγούρες, τίμησαν την Κρήτη αλλά και τους δασκάλους τους. Χόρεψαν παλιούς, λιγώτερο γνωστούς χορούς μα και τους περίφημους Συρτό, Πεντοζάλι, Καστρινό με ζωντάνια και δεξιότητα.
Το άνοιγμα του Κλήδονα που ακολούθησε με τον μικρό Γιάννη να τραβά τα ριζικάρικα έφερε γέλιο μα και σε δύο κοπέλες κλάμα αφού οι μαντινάδες που τους έτυχαν δεν ήταν ευοίωνες. Ακολούθησαν οι χοροί από την Τζιά που ξεκίνησαν με ένα τραγούδι της παρέας. Στην συνέχεια ήταν οι χοροί από την Λέρο, με τα τραγούδια που τους συνόδευαν. Οι φορεσιές ήταν ανάλογες και οι χοροί ήταν συναρπαστικοί με ποικιλία στους ρυθμούς, στα βήματα, στις φιγούρες. Στο Ρέθυμνο τους βλέπαμε για πρώτη φορά και το κέφι με την χορευτική δεινότητα των νιάτων, στο τόσο όμορφο περιβάλλον του Κρητικού σαλονιού τους έκανε να φαντάζουν σαν από μαγικό παραμύθι. Μας ταξίδεψαν! Το τέλος ήταν σημαδιακό ,θα έλεγε κανείς, με έναν Καλαματιανό που χόρεψαν όλοι οι χορευτές μαζί αδελφωμένοι καθώς και κάποιοι θεατές που έπιασαν στον κύκλο.
Ήταν πραγματικά μια μαγική βραδιά. Και του χρόνου με Υγεία και Ειρήνη!!!
Έλντα Μαραγκάκη-Δήμα
