Ιστορική μέρα για όλους τους εργάτες σε όλο τον κόσμο η μέρα της Πρωτομαγιάς καθώς τιμάτε ο ξεσηκωμός των εργατών στο Σικάγο των ΗΠΑ, την 1η Μαΐου 1886, όταν η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον τους που διεκδικούσαν οκτάωρη εργασία και καλύτερες συνθήκες δουλειάς. Με συγκεντρώσεις και πορείες, η εργατική τάξη βρίσκει την ευκαιρία να προβάλει τα κοινωνικά και οικονομικά της επιτεύγματα και να καθορίσει το διεκδικητικό της πλαίσιο για το μέλλον. Η Πρωτομαγιά είναι απεργία και όχι αργία, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου. Τέλος στο άρθρο αυτό καταγράφονται οι πιο σημαντικοί σταθμοί που σημάδεψαν την Πρωτομαγιά στην Ελλάδα.
Τα γεγονότα της εποχής
Το 1886 τα εργατικά συνδικάτα των ΗΠΑ με βασικό αίτημα το οκτάωρο και βασισμένα στις επιτυχημένες διεκδικήσεις των Καναδών συναδέλφων τους, αποφάσισαν να ξεκινήσουν απεργιακές κινητοποιήσεις, εξαιτίας του εργασιακού καθεστώτος της εποχής που ήταν να δουλεύουν αμέτρητες ώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Κυριακής χωρίς να υπάρχει ρυθμιστικό πλαίσιο. Την 1η Μαΐου 1886 έγινε στο Σικάγο η πιο μαχητική πορεία, με τη συμμετοχή 90000 ανθρώπων. Στην κεφαλή της πορείας ήταν ο αναρχοσυνδικαλιστής Άλμπερτ Πάρσονς, η γυναίκα του και τα επτά παιδιά τους, ενώ στην απεργία συμμετείχαν 350000 εργάτες από 1200 εργοστάσια. Το πρώτο αίμα χύθηκε μετά από δύο μέρες έξω από το εργοστάσιο ΜακΚόρμικ στο Σικάγο. Απεργοσπάστες προσπάθησαν να διασπάσουν τον απεργιακό κλοιό και ακολούθησε συμπλοκή. Η αστυνομία και οι μπράβοι της επιχείρησης επενέβησαν δυναμικά. Σκότωσαν τέσσερις απεργούς και τραυμάτισαν πάρα πολλούς, προκαλώντας την οργή της εργατικής τάξης της πόλης.
Αποφασίζετε νέο συλλαλητήριο για την καταδίκη της αστυνομικής βίας στην Πλατεία Χεϊμάρκετ, με πρωτοστατούντες αναρχικούς. Η συγκέντρωση ήταν πολυπληθής και ειρηνική. Οι αστυνομικές δυνάμεις πήραν εντολή να διαλύσουν δια της βίας τη συγκέντρωση και τότε άγνωστος από το πλήθος πέταξε προς τις αστυνομικές δυνάμεις μία χειροβομβίδα, η οποία εξερράγη, σκοτώνοντας έναν αστυνομικό και τραυματίζοντας δεκάδες άλλους. Η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά των συγκεντρωμένων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον τέσσερις διαδηλωτές και να τραυματιστεί απροσδιόριστος αριθμός, ενώ έξι αστυνομικοί έχασαν τη ζωή τους.
Μετά το μακελειό, οκτώ συνδικαλιστές, από τους οποίους οι έξι ήταν Γερμανοί μετανάστες, καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό για τη βομβιστική επίθεση που προκάλεσε το θάνατο του αστυνομικού, παρ’ όλο που ο εισαγγελέας δεν είχε κανένα ουσιαστικό επιβαρυντικό στοιχείο εναντίον τους. Ως μοναδικό επιχείρημα για την απόφασή του χρησιμοποίησε τους λόγους που εκφώνησαν, που κατά την άποψή του ενθάρρυναν τον άγνωστο να πετάξει τη χειροβομβίδα εναντίον των αστυνομικών. Από την πλευρά της υπεράσπισης των συνδικαλιστών υποστηρίχθηκε ότι η ρίψη της βόμβας στους αστυνομικούς ήταν πράξη προβοκάτσιας από το διαβόητο πρακτορείο ντέντεκτιβ ΠΙΝΚΕΡΤΟΝ, απεργοσπαστικό μηχανισμό που χρησιμοποιούσαν οι εργοδότες.
Η πρωτομαγιάτικη απεργία του 1886 είχε ως αποτέλεσμα να κερδίσουν το 8ωρο 185.000 εργάτες και να μειώσουν το χρόνο εργασία τους από δώδεκα σε δέκα ή και εννέα ώρες, τουλάχιστον άλλοι 200.000 εργάτες. Επίσης, σε πολλές περιοχές αναγνωρίστηκε η ημιαργία του Σαββάτου, ενώ αρκετές βιομηχανίες σταμάτησαν την κυριακάτικη εργασία.
Ύστερα από αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα, η Πρωτομαγιά υιοθετήθηκε ως η παγκόσμια μέρα της εργατικής τάξης και οι εκδηλώσεις της έλαβαν έκτοτε ετήσιο χαρακτήρα λόγω της μεγάλης ανταπόκρισης σε όλο τον κόσμο.
Επίσημη γιορτή πολύ μεγάλης σημασίας, αφού είναι αφιερωμένη στους εργατικούς αγώνες και το σοσιαλιστικό κίνημα, είναι η Πρωτομαγιά στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και στην Κούβα, ενώ υπήρξε κορυφαίο γεγονός στην πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. που συνοδευόταν από μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία, παρουσία του γενικού γραμματέα του Κ.Κ.Σ.Ε., της κυβέρνησης και σύσσωμου του Ανωτάτου Σοβιέτ.
H Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα
Η πρώτη ελληνική κινητοποίηση για την Εργατική Πρωτομαγιά πραγματοποιήθηκε το 1893 από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη. Περίπου 2.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο και διαδήλωσαν υπέρ της οκτάωρης εργασίας, της καθιέρωσης της Κυριακής ως αργίας και της κρατικής ασφάλισης για τα θύματα εργατικών ατυχημάτων.
Οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ψήφισμα, το οποίο επέδωσαν στον Πρόεδρο της Βουλής για να το εκφωνήσει, αλλά αυτός κωλυσιεργούσε προκαλώντας την έντονη και μεγαλόφωνη αντίδραση του Καλλέργη, που είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψή του για διατάραξη της συνεδρίασης. Ο Καλλέργης ξυλοκοπήθηκε και μεταφέρθηκε στο αστυνομικό τμήμα, όπου παρέμεινε για δύο μέρες και στη συνέχεια καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 ημερών.
Η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε και το 1894 στο Παναθηναϊκό Στάδιο ύστερα από ενωτικό προσκλητήριο των διαφόρων σοσιαλιστικών ομάδων με ομιλητή τον Πλάτωνα Δρακούλη, που αναφέρθηκε στα ιστορικά γεγονότα του Σικάγου.
Η Εργατική Πρωτομαγιά γιορτάστηκε και πάλι το 1911 μετά από μία παύση 17 χρόνων. Στο διάστημα αυτό ξέσπασαν μεγάλες απεργίες σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας και σε πολλούς κλάδους, ενώ δημιουργήθηκαν πολλά σωματεία και άλλες δευτεροβάθμιες οργανώσεις. Το 1911, η Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης ανέλαβε τη διοργάνωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς στη συμπρωτεύουσα. Οι αστυνομικές δυνάμεις επενέβησαν και συνέλαβαν τους πρωτεργάτες, ανάμεσα σε αυτούς τον Α. Μπεναρόγια, που εξορίστηκε στη Σερβία.
Την ίδια χρονιά στην Αθήνα αποφασίζεται να γιορταστεί η Πρωτομαγιά με πρωτοβουλία του Ν. Γιαννιού στο Μετς, με κεντρικό σύνθημα «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και 8 ώρες ύπνο».
Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται ξανά το 1919, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της Γ.Σ.Ε.Ε., σε δώδεκα πόλεις. Στο μεταξύ, ψηφίστηκε ο Ν.281/1914 «περί Σωματείων» με τον οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και τα σωματεία αρχίζουν να αποκτούν καθαρά εργατικό χαρακτήρα.
Θεσσαλονίκη 1936
Σαράντα χιλιάδες περίπου καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, της Ξάνθης, της Δράμας και της Καβάλας συμμετείχαν σε απεργία την Πρωτομαγιά του 1936 ζητώντας την εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης. Σε απεργία αλληλεγγύης είχαν κατέβει και οι αυτοκινητιστές, οι οποίοι είχαν στήσει στην Εγνατία οδό οδοφράγματα.
Στις 9 Μαΐου οι χωροφύλακες άρχισαν επιθέσεις στις συγκεντρώσεις των απεργών χτυπώντας «στο ψαχνό». Πρώτος έπεσε νεκρός ο Τάσος Τούσης και ακολούθησαν άλλοι τέσσερις. Αντί για σημαίες οι απεργοί ύψωναν μαντίλια βουτηγμένα στο αίμα φωνάζοντας: «Κάτω οι δολοφόνοι, να φύγει η κυβέρνηση Μεταξά». Λίγο πιο πέρα οι χωροφύλακες πυροβολούν άοπλο πλήθος. Απολογισμός: 20 νεκροί και 300 τραυματίες. Το απόγευμα γίνεται νέα διαδήλωση και τη νύχτα η κυβέρνηση Μεταξά στέλνει στρατιωτικές δυνάμεις από τη Λάρισα και τέσσερα αντιτορπιλικά.
Την επόμενη ημέρα η κηδεία των θυμάτων είναι πραγματικός παλλαϊκός ξεσηκωμός, αφού στο νεκροταφείο συγκεντρώθηκαν 150.000 άνθρωποι. Στις 11 Μαΐου κηρύσσονται απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13 Μαΐου πανελλαδική απεργία.
Οι καπνέμποροι υποχωρούν στις περισσότερες οικονομικές διεκδικήσεις, ενώ η κυβέρνηση Μεταξά αρνείται να ικανοποιήσει τα πολιτικά αιτήματα.
Ο Γιάννης Ρίτσος, ο οποίος είχε γεννηθεί την Πρωτομαγιά του 1909, συγκλονισμένος απ’ τα γεγονότα, και ιδιαίτερα από το μοιρολόι της μάνας πάνω από το πτώμα του γιου της, του πρώτου νεκρού, έγραψε τον ΕΠΙΤΑΦΙΟ.
Καισαριανή 1944
Την Πρωτομαγιά του 1944 οι Γερμανοί κατακτητές εκτέλεσαν 200 Έλληνες στο σκοπευτήριο της Καισαριανής σε αντίποινα για το θάνατο ενός Γερμανού στρατηγού και των τριών συνοδών του στους Μολάους.
Δέκα φορτηγά χρειάστηκαν να μεταφέρουν τους 200 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, έξω από το οποίο μαζεύτηκε πλήθος κόσμου ψάχνοντας να βρει αν είναι κάποιος δικός του στα καμιόνια του θανάτου.
Έγιναν δέκα φορές εκτελέσεις ανά εικοσάδες βάφοντας κόκκινο τον τοίχο από το ζεστό αίμα. Οι μελλοθάνατοι έβαζαν τους νεκρούς στα φορτηγά, ενώ αρκετοί που δεν πέθαναν αμέσως, ξεψύχησαν στο δρόμο. Ηρωικές και οι τελευταίες τους λέξεις που ζητωκραύγαζαν για τη λευτεριά και το Ε.Α.Μ.
Κάθε χρόνο, στο σκοπευτήριο, τον ιερό εκείνο τόπο της θυσίας των αγωνιστών της πατρίδας, γίνεται προσκλητήριο νεκρών, φόρος τιμής σ’ εκείνους που δέχτηκαν περήφανα το θάνατο.
Πρωτομαγιά 1976
Ένα άλλο τραγικό γεγονός που συνδέεται με την Πρωτομαγιά είναι ο χαμός του Αλέκου Παναγούλη, ενός από τους κορυφαίους αγωνιστές ενάντια στη χούντα των συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου 1967.
Την Πρωτομαγιά του 1976 ο Αλέκος Παναγούλης, ο οποίος συνέδεσε το όνομά του με την ηρωική πράξη απόπειρας δολοφονίας του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου, βρήκε τον θάνατο σε ένα περίεργο αυτοκινητιστικό δυστύχημα, τα αίτια του οποίου παραμένουν μέχρι σήμερα αδιευκρίνιστα.
Η 1η Μαΐου, σύμφωνα με το άρθρο 1 του Α.Ν. 380/68, αποτελεί υποχρεωτική αργία, όταν κηρύσσεται ως τέτοια με απόφαση του Υπουργού Απασχόλησης, διαφορετικά εντάσσεται στις προαιρετικές αργίες. Για το εργατικό κίνημα και τους εκπροσώπους του είναι πάντα απεργία.
Γιώργος Λινοξυλάκης
Πηγές: www.sansimera.gr
