Τον παραπάνω τίτλο είχαμε δώσει σε περσινό μας άρθρο στην εφημερίδα, μετά από επίσκεψη μας στην κορυφή του Βρύσινα τις ημέρες που γιόρταζε το Άγιο Πνεύμα, στο οποίο είναι και αφιερωμένο το εκκλησάκι που δεσπόζει εκεί. Τον ίδιο, «άτυπο» τίτλο δίνουμε και φέτος. Διότι έτσι είναι. Διότι το μάτι σου έχει την ευκαιρία να περιηγηθεί σε όλα τα σημεία του ρεθεμνιώτικου ορίζοντα, από τα Λευκά Όρη μέχρι τον Ψηλορείτη και από το απέραντο Κρητικό πέλαγος έως το Λυβικό, που ξεπροβάλει πίσω από τα βουνά του νότου. Το «ιερό βουνό», τόπος λατρείας κατά την αρχαιότητα και χώρος πλούσιων αρχαιολογικών ευρημάτων, καθώς και τόπος έκφρασης της πίστης σήμερα με κορύφωση την ημέρα της Πεντηκοστής, στέκεται εκεί, στο κέντρο του νομού, με το Άγιο Πνεύμα, το ένα από τα πρόσωπα της Αδιαιρέτου Αγίας Τριάδας να «παρακολουθεί» από ψηλά και να προσέχει όλους εμάς…
Το μέρος…
Γράφει ο Νίκος Πολιουδάκης
Ο Βρύσινας υψώνεται νότια της πόλης του Ρεθύμνου σε υψόμετρο 858 μ. και οφείλει το όνομά του στις κατάφυτες πλαγιές του με τις πολλές πηγές ή αλλιώς «βρύσες». Ωστόσο, αν παρατηρήσει κανείς το τοπίο, είτε την ώρα που ανεβαίνει με το αυτοκίνητό του το δρόμο με προορισμό το Άγιο Πνεύμα είτε πεζοπορώντας (σκαρφαλώνοντας) στο Ε4 μονοπάτι προκειμένου για την «κατάκτηση» της κορυφής, θα δει ότι η έντονη βόσκηση έχει «αποξηράνει» σε πολλά σημεία τις κατάφυτες πλαγιές, οι οποίες φέρνουν στο μυαλό την εικόνα περισσότερο του ξηρού τοπίου που συναντά κανείς όσο κατευθύνεται νοτιότερα στο νομό μας.
Από την κωνοειδή κορυφή του στην οποία βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος, που ως γνωστόν εορτάζει κάθε χρόνο 50 περίπου μέρες μετά το Άγιο Πάσχα, φαίνεται όλη η πρώην επαρχία Ρεθύμνου και όχι μόνο, με το σύνολο σχεδόν των ορεινών όγκων του νομού και των «χανιώτικων» να στέκονται αγέρωχοι περιμετρικά και με το κρητικό πέλαγος να καταλαμβάνει τη μερίδα του λέοντος από βορρά. Λόγω της θέσης του, υπήρξε πεδίο πολλών μαχών κατά τους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης.
Η αρχαιολογική σημασία του
Κατά την αρχαιότητα στην κορυφή του βουνού υπήρχε, στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο χριστιανικός ναός, ένα ιερό, αφιερωμένο στη γυναικεία θεότητα Αρτέμιδα-Δίκτυνα, θεά που λάτρευε όλη η δυτική Κρήτη. Στο οροπέδιο «Ονιθέ» πιστεύεται ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη Οσμίδα. Η αρχαιολογική θέση βρίσκεται στην κορυφή του που δεσπόζει της πεδιάδας προς τα ανατολικά, στην περιοχή όπου εντοπίζεται το οικιστικό κέντρο του Σταυρωμένου-Χαμαλευρίου, από όπου ακριβώς είναι τραβηγμένη και η φωτογραφία. Το ιερό είναι γνωστό από τη δεκαετία του 1960. Μία μικρής κλίμακας αρχαιολογική έρευνα στη δεκαετία του 1970 έφερε στο φως άφθονα θραύσματα ειδωλίων, ανθρωπόμορφων και ζωόμορφων και κεραμικά, τα πρωιμότερα, από τα οποία ανάγονται στην προανακτορική περίοδο, ενώ η πρώτη περίοδος ακμής του ιερού τοποθετείται στην παλαιοανακτορική περίοδο. Το ιερό συνεχίζει το ρόλο του ως λατρευτικό κέντρο και κατά τη περίοδο των νέων ανακτόρων, εποχή που χαρακτηρίζεται από την εγκατάλειψη των μικρότερων, περιφερειακών ιερών και τη λατρευτική χρήση των πιο σημαντικών. Από την περίοδο αυτή προέρχονται εξαιρετικά αναθήματα, μεταξύ των οποίων και θραύσμα λίθινης τράπεζας με επιγραφή σε γραμμική Α γραφή. Για τη μορφή του ιερού δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία, μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι επρόκειτο για υπαίθρια λατρεία, στο πλαίσιο της οποίας οι προσκυνητές τοποθετούσαν ειδώλια και κύπελλα σε σχισμές του φυσικού βράχου. Πρόσφατη (Αύγουστος 2011) είναι η ανακάλυψη της μοναδικής σφραγίδας με ιερογλυφική γραφή που βρέθηκε στον εν λόγω χώρο, μαζί με εκατοντάδες άλλα σημαντικά ευρήματα (πάνω από 800 ανθρωπόμορφα ειδώλια, γυναικεία και ανδρικά, ομοιώματα μελών του ανθρώπινου σώματος, αρκετά σε μορφή ζώου, αγγεία, τμήματα πήλινων πλακιδίων με επίθετα ειδώλια πτηνών και διπλών κεράτων, πήλινα σφαιρίδια). Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται σε όλη την Παλαιοανακτορική περίοδο (περίπου 1900-1700 π. Χ) και τουλάχιστον ως την αρχή των Νεοανακτορικών χρόνων (περίπου 1700-1500 π. Χ.).Τα περισσότερα από αυτά εντοπίσθηκαν στο μεσαίο άνδηρο, όπου τα χώματα ήταν αδιατάρακτα, ενώ σημαντικός αριθμός τους βρισκόταν ακόμη και στις κάθετες σχισμές και τις κοιλότητες του βράχου, εκεί όπου προφανώς τα εναπόθεταν οι Μινωίτες προσκυνητές που ανέβαιναν στο ιερό αυτό με τα αναθήματά τους προς τη θεότητα. Επίσης, το 2010 σε αντίστοιχες ανασκαφές είχαν έρθει στο φώς μετάλλινοι λατρευτές (ανθρωπόμορφα ειδώλια), χάλκινοι μικρογραφικοί πελέκεις, χάλκινα ομοιώματα εγχειριδίων, καθώς και λίθινα σκεύη, μεταξύ των οποίων το ένα είναι πιθανότατα αιγυπτιακό, δύο τράπεζες προσφορών από στεατίτη και δύο μικρές λοπάδες (μαγειρικά σκεύη με μεγάλο άνοιγμα).
Η θρησκευτική σημασία του
Ξεκινώντας από την πόλη του Ρεθύμνου και ανηφορίζοντας την οδό Θεοτοκοπούλου στην Καλλιθέα, περνάς τον Προφήτη Ηλία (εκκλησία αφιερωμένη που πάντα επίσης βρίσκεται σε ύψωμα), τα Μικρά Ανώγεια, το «μπαλκόνι» του Ρεθύμνου, το Ρουσσοσπίτι και τέλος τον οικισμό των Καπεδιανών για να συναντήσεις την πινακίδα που σου λέει «Άγιο Πνεύμα δεξιά» (φωτό), από όπου ξεκινά ο όχι και τόσο κατάλληλος δρόμος για να φτάσεις στην κορυφή του Βρύσινα και την εκκλησία του Αγίου Πνεύματος. Πρόσβαση υπάρχει και από το Χρωμοναστήρι που φτάνει μέχρι το Ρουσσοσπίτι, συνεχίζοντας ο επισκέπτης την ίδια οδό από εκεί και έπειτα. Πλήθος κόσμου κάθε χρόνο την Πεντηκοστή αποφασίζουν είτε ανήμερα είτε την παραμονή της μεγάλης γιορτής να ανέβουν και να προσευχηθούν στο εκκλησάκι της κορφής. Οικογένειες, παρέες φίλων, αλλά και μονάδες, νέοι και μέχρι και ηλικιωμένοι άνθρωποι ανεβαίνουν κάθε χρόνο στο βουνό, στο οποίο από ένα σημείο και έπειτα αν θες να φτάσεις στην κορυφή δεν είναι δυνατή η προσέγγιση της με αυτοκίνητο. Πολλοί διανυκτερεύουν έξω από την εκκλησία το βράδυ της παραμονής της εορτής και παρακολουθούν την πρωινή λειτουργία. Η δύναμη της πίστης και της θέλησης ωστόσο οδηγεί ακόμα και ανθρώπους «απαγορευτικής» ηλικίας να φτάσουν στο ύψιστο σημείο για να ανάψουν ένα κερί, να προσκυνήσουν και να ζητήσουν τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος, του ομοούσιου Θεού και να εναποθέσουν τις ελπίδες τους σε Αυτόν. Πολλοί ξεκινούν και από πιο μακριά για να φτάσουν στην κορυφή, είτε επειδή το έχουν τάμα είτε για «το καλό» που λένε. Στα πλαίσια των προβλημάτων του κόσμου η πολιτική επικαιρότητα καταλαμβάνει, δυστυχώς, σημαίνουσα θέση. «Μακάρι το Άγιο Πνεύμα να δώσει φώτιση στους υποψηφίους μας, αλλά και σε μας που τους βγάζουμε» σχολιάζει χαρακτηριστικά μεταξύ σοβαρού και αστείου επισκέπτρια μεγάλης ηλικίας, δίδοντας το στίγμα των ημερών. Ωστόσο, αυτό που ήταν εκπληκτικό ήταν η εικόνα μιας κυρίας πραγματικά προχωρημένης ηλικίας να κατεβαίνει την κακοτράχαλη βουνοπλαγιά χωρίς τη βοήθεια των συγγενών της την ώρα της επιστροφής τους από την κορυφή του βουνού, πράγμα που αποδεικνύει τη δύναμη της μεγάλης θέλησης και την ανάγκη να φτάσει «κοντά» στο Θεό.
«Μελανά» σημεία…
Όσον αφορά την πρόσβαση στο μέρος, μελανά σημεία αποτελούν, πέρα από τις επιπτώσεις της βόσκησης που αναφέραμε στην αρχή, ο πολύ κακός δρόμος έως ότου φτάσει κανείς στην αλάνα που μπορεί να αφήσει το αυτοκίνητό του (κατά προτίμηση αγροτικό όχημα ή 4x4), ο οποίος στο μεγαλύτερο μέρος του είναι χωματόδρομος και γεμάτος πέτρες, με μερικά παρεμβαλλόμενα κομμάτια δρόμου από τσιμέντο, ενώ επικίνδυνες στροφές με απότομους γκρεμούς συνθέτουν το σκηνικό. Καλό θα ήταν, επειδή κάθε χρόνο τέτοιες μέρες αρκετός κόσμος ανεβοκατεβαίνει από το δρόμο αυτόν, να υπάρξουν κάποιες επεμβάσεις βελτίωσης που θα κάνουν πιο ασφαλή την άνοδο και την κάθοδο από το βουνό.
Η «μαγεία» της κορφής του Βρύσινα
Επανερχόμενοι στην κορυφή του Βρύσινα, πέρα από την αρχαιολογική και θρησκευτική σημασία της περιοχής η μαγεία του μέρους είναι αυτή που σε κάνει να θες να πας και να ξαναπάς, είναι αυτή που σε κάνει να αισθάνεσαι υπερήφανος που είσαι Κρητικός και Ρεθεμνιώτης και είναι η ίδια που σε κάνει να νιώθεις ένα «τίποτα» μπροστά στην απεραντοσύνη, τη θεϊκότητα της φύσης και το θέαμα της κρητικής γης από ψηλά, που συνιστά το τέλειο πάντρεμα βουνού-θάλασσας. «Όταν κοιτάς από ψηλά μοιάζει ο κόσμος ζωγραφιά» λέει το γνωστό άσμα του Κώστα Χατζή και στην περίπτωση της θέας από το υψηλότερο σημείο του ρεθεμνιώτικου βουνού ταιριάζει γάντι, ενώ στο βάθος φαίνονται ως μινιατούρες η Φορτέτζα και η πόλη του Ρεθύμνου. Όπως είχαμε πει και στο περσινό μας άρθρο, μια επίσκεψη στο βουνό αυτό σε κάνει να εκτιμάς πως είσαι γερός και που έχεις τη δυνατότητα να αναρριχηθείς στη βουνοπλαγιά την ώρα που, ενώ άλλοι θα το ήθελαν περισσότερο και θα το είχαν πιο πολύ ανάγκη, δεν το κάνουν επειδή απλούστατα δεν μπορούν. Από τη μία, νιώθεις ένα τίποτα, λοιπόν, μπροστά στη μαγεία που σου προσφέρει το θέαμα από την κορφή του Βρύσινα, αξία ανεκτίμητη όμως, από την άλλη, αποτελεί το γεγονός ότι έχεις -αν έχεις- τη δυνατότητα να βρεθείς στο σημείο αυτό, το «κέντρο του νομού» και να αντιληφθείς αυτό το συναίσθημα...
