Της Κατερίνας Βοτζάκη
Φίλοι μου σας χαιρετώ.
Τα 137 χρόνιας της απάνθρωπης κατοχής της Κρήτης από τους Σαρακηνούς, είχαν ως αποτέλεσμα την τρομακτική
υποβάθμισή της σε όλους τους τομείς, τον οικονομικό, της πειθαρχείας, στους νόμους αλλά και προς την πίστη, τον χριστιανισμό.
Για να αντιμετωπιστεί αυτή η τραγική κατάσταση ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Αλέξιος Κομνηνός, έστειλε το 1182 στο νησί για μόνιμη εγκατάσταση, τον γιο του Ισαάκιο μαζί με 12 αρχοντόπουλα, που ανέλαβαν την πνευματική και υλική αναβάθμιση των Κρητικών.
Τα αρχοντόπουλα ακολούθησαν πολλοί συγγενείς τους, σωματοφύλακες και γραμματικοί με τις οικογένειές τους. Όλο το νησί χωρίστηκε σε 12 επαρχίες και καθένα αρχοντόπουλο, ανέλαβε και μία. Τα ονοματεπώνυμα τους ήταν:Μαρίνος Σκορδίλης, Ιωάννης Φωκάς, (μετέπειτα Καλλέργης), Φίλιππος Γαβαλάς, Θωμάς Αρχολέων, Ευστάθιος Χορτάτζης, Λέων Μουσούρος, Κωνσταντίνος Βαρούχας, Ανδρέας Μελισσινός, Λουκάς Λίθινος η Λίτινος, Νικηφόρος Αργυρόπουλος, Δημήτριος Βλαστός και Ματθαίος Καφφάτης. Όλα τα παραπάνω ονόματα υπάρχουν και σήμερα στην Κρήτη και ας έχουν περάσει 800 χρόνια.
Από τις οικογένειες των αρχοντόπουλων, δημιουργήθηκαν πολλές άλλες, όπως από την οικογένεια του Σκορδίλη 18 και μια από αυτές του Καντανολέοντα που είχαν τα αρχοντικά τους στο Κουστογέρακο και ανήκε τότε στα Σφακιά, αλλά τώρα υπάγεται στην επαρχία Σελίνου Χανίων.
Γύρω στα 1570, αρχηγός της οικογένειας ήταν ο ισχυρός γαιοκτήμονας Γεώργιος Καντανολέων. Ο γενναίος αυτός πατριώτης τέθηκε επικεφαλής στην επόμενη επανάσταση των Κρητικών εναντίων των Ενετών. Η χρονική περίοδος κρίθηκε ευνοΪκή διότι ο τουρκοενετικός πόλεμος που είχε φουντώσει δεν επέτρεπε στους κατακτητές την πολυτέλεια να έχουν στην Κρήτη πολλά στρατεύματα. Μεταξύ 4-5 στρατηγών του, ο Καντανολέων είχε ορίσει ως καγκελάριο τον Αναστάση Πάτερο-Ζάπα από την Ανώπολη Σφακίων. Όλα πήγαιναν κατ' ευχήν. Οι Ενετοί είχαν κλειστεί στα 4 μεγάλα κάστρα, από τα οποία όμως και πάλι εκείνο της Ρεθύμνης παραδόθηκε ενώ των Χανίων ετοιμαζόταν και αυτό. Οί επαναστάτες ήρθαν σε συννενόηση με τον Πατριάρχη και τον Τσάρο της Ρωσίας για βοήθεια.
Αλλά την τελευταία στιγμή ο Καντανολέων, έπεσε θύμα πανπόνηρης παγίδας. Πίστεψε ότι ο διοικητής Χανίων είχε αποφασίσει να συνεργαστεί με τους επαναστάτες, για μια αυτόνομη κρητική πολιτεία που θα ευημερούσε. Πρόσφερε μάλιστα την όμορφη κόρη του Σοφία, ως σύζυγο στον γιο του Καντανολέοντα, Πέτρο. Εκμεταλεύτηκε ο πονηρός Ενετός διοικητής το γεγονός, ότι οι δυο νέοι είχαν ερωτευτεί, όταν παλαιότερα η κόρη του είχε δώσει το έπαθλο νίκης ιππικών αγώνων , στον Πέτρο και στη συνέχεια είχαν ανταλλάξει δύο ερωτικές επιστολές. Ο γάμος έγινε στη εξοχική έπαυλη του διοικητή στον Αλικιανό, λίγο έξω από τα Χανιά. Οι εκατοντάδες όμως Κρητικοί καλεσμένοι του Καντανολέοντα ήπιαν κρασί με υπνωτικό. Κοιμήθηκαν και συνελήφθηκαν, από μέχρι εκείνη τη στιγμή κρυμμένους στρατιώτες και εκτελέστηκαν. Σφαγή τέτοιας έκτασης δεν είχε ξαναγίνει ποτέ στην Κρήτη και επειδή δεν έφτανε μια μέρα, οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν την επόμενη. Ο αιμοχαρής Ενετός έβρισκε για την κάθε ομάδα μελλοθανάτων και διαφορετικό τρόπο θανάτωσης. Στις έγκυες γυναίκες για παράδειγμα, άνοιγαν τις κοιλιές τους και αφαιρούσαν τα έμβρυα. Για να σπείρει δε τη διχόνοια αλλά και τον τρόμο μεταξύ του πληθυσμού εξέδωσε διαταγή ότι αν ήθελε ο κάθε Κρητικός να πάρει πιστοποιητικό, ότι έχει το δικαίωμα να ζήσει, όφειλε να του παρουσιάσει το κεφάλι ενός συγγενούς του.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Πάρι ΚελαΪδη ''Ιστορία των Σφακίων''.
