Το παρακάτω έγγραφο που καταχωρείται αυτούσιο συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο που εξέδωσε το Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Ρέθυμνο το έτος 1987, με τίτλο Μανώλης Βαρούχας – Νοταριακές Πράξεις –Μοναστηράκι Αμαρίου (1597-1613), με εκδότες τους WIM BAKKER-ARNOLD VAN GEMERT [1]. Στη σελίδα 419 του βιβλίου αυτού είναι καταχωρημένη η υπ’ αριθ. 460 Νοταριακή Πράξη, (δηλ. Συμβολαιογραφική), με ημερομηνία 20-9-1607 και έχει σχέση με το χωριό Άγιος Ιωάννης Αμαρίου Ρεθύμνου.
Στο περιεχόμενο αυτής της Νοταριακής Πράξης αναφέρεται δυο φορές η τότε ονομασία του χωριού, ως Άγιος Ιωάννης του Χλαρού. Αναφέρεται επίσης στο κείμενο «παπά κυρ-Μάρκο Λίμα», που εκτιμάται ότι, αφενός μεν στο χωριό υπήρχε την εποχή εκείνη παπάς ονόματι Μάρκος Λίμας, αφετέρου δε ταυτίζεται με τοπωνύμιο της περιφέρειας του χωριού «Στου παπα-Μάρκο τσι πεζούλες ή στου παπα-Μάρκο τ’ αμπέλι».
Άλλο ένα επίσης σημαντικό στοιχείο που αναφέρεται στο κείμενο είναι η εκμίσθωση (ενοικίαση) μύλου «στ’ Αργιρού το Μίλο», υπολείμματα του οποίου σώζονται και σήμερα, καθώς και ομώνυμο τοπωνύμιο. Αναφέρονται επίσης τα ονόματα : μισερ Τζουάνες Χορτάτζις υιός του μισερ-Άγγουσέλι,… κυρ-Γεωργιλά ……κυρ Κωσταντί Λίμα ….. κυρ-Τζανή….. κυρ Μανολάς Βαρούχας Άνέστος και Κοσταντίς Βαρούχας ποται Γεώργι. Περιορίστηκα μόνο σ’ αυτά τα στοιχεία, γιατί με μια προσεχτικότερη ανάγνωση και λεπτομερή ερμηνεία-κατανόηση από ειδικούς αυτού του κειμένου της Νοταριακής Πράξης, θα μπορούσαμε να βγάλομε και άλλα συμπεράσματα.
460
ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΣΠΙΤΙΩΝ ΚΑΙ ΜΥΛΟΥ
Άγιος Ιωάννης του Χλαρού, 20.9.1607.
Εξοφληθη]
1* ,αχζ΄, μηνι Σεπτεβρίου κ΄,ινδικτιωνος ε΄, ε νίσο Κρίτις, δεστρέτο Ριθίμνις, στο χωρίο ις τον Άγιον Ίωάννη του Χλαρού, εις τιν κατικίαν του κατωγεγραμένου και ευλαβεστάτου παπά κυρ Μαρκ(ο) Λίμα, ομ[στις] /2 των ώδε κρασμένων και παρακαλεμένων μαρτυρων. Έδεκί ο μισερ Τζουάνες Χορτάτζις, υιός του μισερ-Άγγουσέλι, δίδι και κοτζενδέρι τα σπίτια του ποταί κυρ-Γεωργιλά, του κουνιάδ[ο]/3 του, τα οπία ήναι στο άνοθεν χωριο και ήναι πάρτε από κίνα χαλασμένα, του άνοθεν παπά κυρ-Μάρκο και του κυρ Κωσταντί Λίμα, του αδερφού του, μετά τούτι τι/4 κοντιτζιόν να ήναι οπλεγάδι να τα φθιάσου μέσα σε χρόνους γ΄ με οπλιγο να χροστού ογια νίκια τον άνοθεν σπιτίων, ήτζι το χαλας/5 μένω, οσαν και το γερόν, υπερπυρα δέκα το χρόνο και να τα κρατούσι χρόνους ιστ΄όξο απου τι χρονέα τιν οφετινή τα οπία υπερπυρα ι΄, τα νίκια, να τα κρα/6 τούσι ο άνοθεν ιερέας και ο άνοθεν κυρ – Κοσταντής δια ρεφατζιόν τον αγομέντο όπου θέλου κάμι στα λεγόμενα σπίτια, στιμάροντας κάθα αγομέντο όπου θέλου κάμι../7 Εκεί ακομί δίδι και κοτζενδέρι του άνοθεν κυρ-Κοσταντί και κυρ-Τζανή, του αδερφου του, το μίλο του άνοθέν του ποταί κουνιάδο, νοματισμένω στ’ Αργιρου το Μίλο, ύγου τι παρτεν/8 του όλι και ένα σοχωρι ομπρός το σπιτίο, να ήναι οπλεγάδι να δίδου κάθα χρόνο στάρι μουζουρια β΄μετριτό του άνοθεν μισερ-Τζουάνε κάθα μήνα Άγουστο, ξεκα/9 θαρίζοντας στις, όντεν ηθέλασιν βάλι πέτρα κενούργια στο λεγόμενω μίλο, να ήναι οπλεγάδος και ο άνοθεν μισερ-Τζουάνες να βάνι τι τρίτι σπέζα και ο ανοθεν/10 κυρ-Κοσταντίς με τον αδερφόν του τα δίο μερτικά. Και ούτος ήθελαν και επίησαν. Μαρτυραις κυρ Μανολάς Βαρούχας Άνέστος και Κοσταντίς Βαρούχας ποται Γεώργι.
2 του ποταί κυρ-Γεωργιλά: sc. Χορτάτση.
[1] . Bakkel Wim-Arnold Van Gemert. Μανώλης Βαρούχας, Νοταριακές Πράξεις 1597-1613, Ρέθυμνο
1987, σ. 419